Op dit Forum heeft men het vaak over de dreigende privatisering gehad en, meer in het algemeen, over de mercantilisering van het onderwijs. Terecht maken leraren, studenten, ouders en onderzoekslui uit de hele wereld zich zorgen om deze problematiek en zijn ze bereid om de strijd tegen deze ontwikkeling aan te gaan. Het gaat er immers om of wij de openbare school zullen weten te behouden en ontwikkelen, of integendeel het onderwijs laten verworden tot het nieuwe jachtterrein voor investeerders en industriëlen op zoek naar duurzaam rendabele markten ? Maar achter deze cruciale vraag tekent zich een nog fundamentelere, en in wezen belangrijkere inzet af: die van de toegang tot de kennis. Wat hoort men te leren aan de dageraad van de XXIste eeuw en wie moet leren ?

Vlaams onderwijsminister Marleen Vanderpoorten heeft haar ideeën over onderwijsbeleid te boek gesteld in "Onderwijsbeleid in Vlaanderen, Een bank vooruit." (1) Het laatste deeltje van haar boek schetst de 'toekomstbeelden', die haar visie op onderwijs samenvatten. (2) De toekomst ziet er stralend uit, als we de minister mogen geloven. Op de persconferentie waar minister Marleen Vanderpoorten haar boek voorstelde, omschreef zij het werk als "verplichte lectuur voor wie de eerste paar jaren wil meepraten over onderwijsbeleid." Wij nemen de handschoen op. We overlopen de kernideeën en plaatsen er kritische kanttekeningen bij.

Dit relaas heeft niet de pretentie volledig of wat men noemt objectief te zijn. Het is enkel het verhaal over enkele van de vele momenten die ik in Cuba gedurende tweeëntwintig dagen in juli 2002 heb beleefd, een relaas waarin ik zo eerlijk mogelijk zal proberen oordelen te vermijden en in hoge mate politieke en economische opsommingen ter zijde zal laten. Dergelijke beoordelingen zouden een langduriger verblijf en een diepgaandere studie van de Cubaanse maatschappij vergen.

Vlamingen zijn schijtlaarzen, die krampachtig vasthouden aan de taalwetten en amper uitzonderingen durven toestaan, beweert professor Van de Craen, neerlandicus aan de VUB. Tijdens zijn uiteenzetting in de werkgroep Meertalig onderwijs op de studiedag van de Oproep voor een democratische school (oktober 2001) schakelt hij trouwens vlot over naar het Frans.

Onderstaand artikel, ondertekend door de voorzitters van OVDS-APED (Oproep voor een democratische school - Appel pour une école démocratique) verscheen op 28 oktober 1998 als vrije tribune in De Standaard en in Le Soir. De standpunten liggen in de lijn van het "Memorandum voor de herfinanciering van het onderwijs" dat door Vlaamse en Franstalige personaliteiten werd ondertekend.

Met 18 Vlaamse en Franstalige leraars trokken we tijdens de paasvakantie 2000 naar Cuba voor een studiereis, georganiseerd door de OVDS. Het werd een gepassioneerde reis, rijk aan ontdekkingen en ontmoetingen. Twee weken van bezoeken aan scholen op alle niveaus, van de kleuterschool tot de universiteit in Havana en de provincies Santa Clara, Cienfuegos en Pinar del Rio, met het volgen van lessen en allerlei vrije discussies met leraars, leerlingen en verantwoordelijken van het ministerie van onderwijs.

Tijdens de paasvakantie van 1999 trokken 18 leerkrachten naar Cuba om daar gedurende 14 dagen het onderwijssysteem van nabij te bestuderen. De groep was verdeeld in 9 Franstaligen - 9 Nederlandstaligen. Alle onderwijsniveaus waren vertegenwoordigd: zowel kleuter-, lager -, secundair-, buitengewoon-, hoger -, kunstonderwijs als sociale promotie. Vier leden van COC, waarvan drie syndikale afgevaardigden, waren van de partij.

Onderstaand "memorandum" werd op initiatief van OVDS door een 100-tal personaliteiten uit de academische, culturele en onderwijswereld ondertekend in 1998. De aanleiding was de herziening van de verdeelsleutel van de onderwijsmiddelen tussen de Vlaamse en de Franse Gemeenschap. Deze discussie leidde in 2000 tot het zogenaamd St-Elooisakkoord.

Deze tekst, die werd goedgekeurd door de algemene Raad van de OVDS op 15 januari 2000, geeft het globaal politiek kader aan van de werking van de Oproep voor een democratische school. Voor argumentatie bij deze basistekst verwijzen we naar onze brochures of artikels in ons tijdschrift of op de website.

De hierna volgende tekst verscheen aanvankelijk als vrije tribune ("carte blanche") in Le Soir van 27 september 1995. De "oproep voor een democratische school" was ondertekend door Vlaamse en Franstalige leerkrachten. Tijdens het bewogen schooljaar 1995-1996 (de grote stakingsbeweging in het Franstalig onderwijs tegen de besparingen van minister Laurette Onkelinx, de massale betoging tegen de benoemingsstop van minister Luc Van den Bossche) werd deze "oproep" gebruikt als petitie. Meer dan 1200 leerkrachten ondertekenden deze oproep.