Selectie en hierarchisering

‘Sinds de bekendmaking van de PISA-resultaten eerder deze week brak er een kakofonie aan tegenstrijdige opinies en analyses los’, schrijft minister Hilde Crevits in...

"School in zicht" is een organisatie die (kansrijke) ouders aanspoort om hun kinderen naar een buurtschool te sturen. Ouders worden samen gebracht en gaan een aantal scholen bezoeken. Nadien kiezen de ouders enkele (arme) concentratiescholen uit waar ze hun kinderen gezamenlijk willen inschrijven.

De Standaard publiceert deze week een reeks artikels over de ongelijkheid in België. Aan de hand van nooit eerder gepubliceerd (of weinig bekend) statistisch materiaal. Vandaag (10 september) is het de beurt aan onderwijs. Daarbij maakt De Standaard gebruik van het (statistisch) onderzoek van Nico Hirtt van de “vzw Oproep voor een democratische school” (Ovds).

De omvang en toename van de sociale ongelijkheid in het Belgisch onderwijs werd de laatste jaren in talrijke studies duidelijk gemaakt. Ovds (Oproep voor een democratische school) publiceerde recent nog een studie op basis van PISA 2012. In hun conclusies pleiten de auteurs van deze studies vaak voor maatregelen om de mechanismen van sociale segregatie in het onderwijs tegen te gaan. Vlaanderen behaalt de slechtste score in West-Europa op vlak van sociale ongelijkheid in het onderwijs. Deze vaststelling is een doorn in het oog van de fervente verdedigers van de vrije schoolmarkt en de vroegtijdige selectie en van zij die zich zelfgenoegzaam neerleggen bij de goede gemiddelde scores die de Vlaamse scholen halen op de PISA-testen. Gesteund door enkele professoren gaan zij op zoek naar een verantwoording voor deze ongelijkheid.

Het weekblad Knack en Le Soir pakten op 29 januari uit met een nieuwe studie op basis van de PISA-resultaten over de impact van de sociale afkomst op de schoolresultaten. De studie is het werk van de tweetalige lerarenorganisatie Ovds-Aped (Oproep voor een democratische school – Appel pour une école démocratique), meer bepaald van Nico Hirtt.

De studiedienst van de Oproep voor een democratische school (Ovds) heeft een autonome en originele analyse uitgevoerd op de data die de PISA-enquête 2012 ons aanlevert. Deze analyse bevestigt ongelukkig genoeg de catastrofale situatie van het Belgische onderwijs (zowel aan de Vlaamse als aan de Franstalige kant) op het vlak van sociale rechtvaardigheid. De studie brengt ook nieuwe elementen aan om de oorzaken van deze situatie te begrijpen, namelijk de sterke academische en sociale segregatie van leerlingen in ons onderwijs.

Zuiver etnische factoren bepalen mee de achterstand van allochtonen op school. Dat zegt de Gentse onderzoeker Stijn Baert in zijn doctoraalproefschrift, waarvan resultaten werden gepubliceerd in het Amerikaanse wetenschappelijke tijdschrift 'Economics of Education Review'.

Ovds (Oproep voor een democratische school) is voorstander van een lange gemeenschappelijke basisvorming voor (bijna) alle leerlingen. Tien jaar lang, van 6 tot 16 jaar, zouden (de overgrote meerderheid van) de leerlingen samen blijven om pas nadien een studierichting te kiezen. De basisvorming zou veelzijdig en van hoge kwaliteit moeten zijn. Een combinatie van algemene en polytechnische vorming, met ook méér tijd voor lichamelijke opvoeding, kunst en expressie en handvaardigheden. Velen vinden deze optie wel lovenswaardig maar niet realistisch. Zij geloven niet dat een lange gemeenschappelijke stam haalbaar is tenzij met een sterke neerwaartse nivellering van het onderwijsniveau. Zij wijzen op de grote niveauverschillen tussen leerlingen op de leeftijd van 12 jaar. In het dossier "Iedereen bekwaam" (De democratische school, nr. 49, januari 2012) stofferen wij de zienswijze dat de overgrote meerderheid van de jongeren in staat is om een (algemeen vormende en polytechnische) basisopleiding van lange duur met succes te voltooien.

In het kader van de Werelddag van Verzet tegen Armoede organiseerde Stop Armoede maandag 17 oktober op de Groenplaats in Antwerpen een actie voor gelijke kansen voor alle jongeren in het onderwijs. Mensen uit het onderwijs en de sociaal-culturele sector voerden samen actie voor een grotere sociale mix in de scholen, meer engagement van leerkrachten en minder zittenblijvers.

PISA is een grootschalig internationaal vergelijkend onderzoek naar de schoolse vaardigheden van 15-jarigen op het vlak van wiskunde, wetenschappen en lezen. Het onderzoek vindt om de drie jaar plaats (2000, 2003, 2006, 2009 …) en wordt georganiseerd door de OESO. Eind 2010 werden de resultaten van PISA 2009 vrij gegeven. Op basis van deze resultaten – die voor iedereen beschikbaar zijn op internet – maakten de professoren Dirk Jacobs en Andrea Rea van het onderzoeksinstituut GERME (ULB) een interessante studie onder de titel “Verspild talent”. Men kan dit document van 95 bladzijden downloaden of gratis bestellen bij de Koning Boudewijnstichting www.kbs-frb.be Hieronder publiceren we een ingekorte en lichtjes bewerkte versie van het eerste hoofdstuk van deze studie dat een overzicht geeft van de algemene resultaten van België in PISA 2009. Aangezien het meest frappante kenmerk voor België – zowel voor het Vlaams als het Franstalig onderwijs – erin bestaat dat hier de kloof tussen zwakke en sterke leerlingen tot de grootste behoort van alle industrielanden en dat het verband tussen schoolse resultaten en de socioeconomische achtergrond van de leerling nergens zo uitgesproken is, is het interessant te onderzoeken welke kenmerken het Vlaams en het Franstalig onderwijs gemeen hebben die hen tot de kampioenen van de sociale ongelijkheid op school maken.