In onderstaand artikel beschrijft Wim Benda, leraar aan het Atheneum Kapellen, hoe hij met zijn collega’s inspeelt op de klimaatacties van de leerlingen. Wim is op zijn school ook schoolafgevaardigde voor ACOD Onderwijs en dit artikel verschijnt in “Standpunt”, het ledentijdschrift van ACOD Onderwijs provincie Antwerpen.
Voor heel wat ACOD-ers gaat hun engagement verder dan de arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden van het onderwijzend personeel. De socialistische vakbond is voorstander van een samenleving waarin het goed leven is voor iedereen. De verbinding met klimaat en milieu is makkelijk gemaakt. Toen leerlingen gingen staken voor het klimaat, kregen zij dan ook steun van ACOD-leden, bij de enen via waardering en een niet-repressieve houding tegenover hun ‘spijbelgedrag’, bij anderen door actieve ondersteuning.
Bij de eerste acties van onze leerlingen toonden enkele leerkrachten van het Atheneum Irishof van Kapellen onmiddellijk hun solidariteit. Vanaf het begin zaten verschillende ACOD-ers onder de actieve sympathisanten. Zo schreef leraar geschiedenis en cultuurwetenschappen Joris Van Elsen een massaal gedeeld opiniestuk over spijbelen voor de eindtermen.(1)
Ikzelf deed een enquêteonderzoek bij demonstrerende leerlingen in Antwerpen. (2) Al snel kwamen we in contact met Teachers for Climate, een groep leerkrachten die diepe bewondering hebben voor het engagement van Youth for Climate en zich solidair met hen verklaarden.
Vanaf februari vroeg Youth for Climate aan leerkrachten en andere werknemers om mee te doen aan grote internationale stakingsacties. In aanloop naar die Global Strike for Future van 15 maart vormde zich op onze school een groep leerkrachten die intensiever rond het thema van de klimaatverstoring ging werken, met de sympathie van verschillende andere collega’s. De leerlingenraad nam het initiatief om een Scientist for Climate naar school te halen. In navolging daarvan ontstond bij enkele leraren het idee om op de stakingsdag zelf leerlingen van het zesde middelbaar dit te laten uitleggen aan zesdejaars van het lager. Drie naburige basisscholen gingen in op onze uitnodiging. Onze zesdejaars gaven op een laagdrempelige manier toelichting bij de klimaatproblematiek en de redenen waarom scholieren protesteren. Achteraf spraken de begeleidende leraren met veel fierheid over die uiteenzetting van onze leerlingen. In de namiddag trokken verschillende leerlingen en leraren natuurlijk naar Brussel voor deelname aan de Global Strike.
Toen in september een internationale oproep verscheen voor meer klimaatinitiatieven in de scholen, wilden wij daar graag gevolg aan geven. Teachers for Climate publiceerde een draaiboek en een lijst met mogelijke klimaatacties waarvoor een school zich kan engageren. (3)
Op 26 september zouden scholen dan met een langdurig belsignaal om 12u05 de klimaatnoodtoestand uitroepen, zoals meer dan 600 steden verspreid over de wereld reeds deden. De bedoeling van de actie was een debat op gang brengen in de school om meer zelf initiatief te nemen. Teachers for Climate vroeg dat scholen de leerlingen via lessen of projecten meer zouden informeren over de klimaatverstoring en over mogelijke oplossingen. Voor mijzelf als syndicalist was het belangrijk dat die lessen zich niet zouden beperken tot de rol van de individuele consument, waardoor we de verantwoordelijkheid vooral bij de kinderen en hun ouders leggen. Dat mensen hun individuele gedrag aanpassen uit ecologische overwegingen, is geweldig. We gaan dit probleem echter niet samen kunnen aanpakken door kinderen en volwassenen een schuldgevoel over hun gedrag aan te praten, terwijl er wordt gezwegen over de verpletterende verantwoordelijkheid van overheden en grote bedrijven, bijvoorbeeld in de energie- en voedselproductie.
Tot tien concrete actiepunten komen, was even een zoektocht, maar ook een goede gelegenheid om in onze school wat zaken op een rijtje te zetten. Nadat we met enkele ‘klimaatleerkrachten’ brainstormden, hebben we in samenspraak met de directie verschillende punten geconcretiseerd over wat we al doen en welke ideeën er nog leven. De beleidcel van directie en leerkrachten uit verschillende graden en vakgroepen heeft dit plan uiteindelijk bekrachtigd, waarop bijgaande brief (zie onderaan dit artikel) werd verzonden naar de leerlingen en ouders. Nog beter was het geweest indien we tijd hadden kunnen vrijmaken om eerst grondig te overleggen met onze leerlingen. Dat was echter moeilijk doordat 26 september net na de opstart van het schooljaar valt en de leerlingenraad evengoed nog in opstartfase fase zat. Toch waren er al gesprekken met de voorzitster van de leerlingenraad en tijdens enkele lessen levensbeschouwing. In elk geval is dit een verdere aanzet om het debat te voeren over hoe we onze gemeenschappelijke toekomst op een zorgzame manier kunnen vorm geven.
Wim Benda
(1) Elsen, J.V. (2019, 14 januari) Spijbelen voor de eindtermen. Opgehaald van De Tijd: www.tijd.be/opinie/algemeen/spijbelen-voor-de-eindtermen/10086959.html
(2) Benda, W. (2019, 29 januari) Een participerende observatie van stakende scholieren. Opgehaald van De Wereld Morgen: www.dewereldmorgen.be/artikel/2019/01/29/een-participerende-observatie-van-stakende-scholieren/
Brief aan de ouders en de leerlingen
Klimaat en milieuzorg op onze school
Beste ouders
Beste leerlingen
Als school willen we tonen dat we ons bewust zijn van de noodzaak om ons klimaat leefbaar te houden. Omdat in onze school bij heel wat leerlingen en leerkrachten de vraag leeft om initiatieven te nemen rond de klimaatproblematiek hebben we ons ertoe geëngageerd om dit schooljaar werk te maken van tien actiepunten in het kader van klimaat en milieuzorg:
1) Onze school stimuleert leerlingen om met de fiets naar school te komen en investeert daarom in de nodige infrastructuur.
2) We trachten bij activiteiten zoals een sportdag zoveel mogelijk (nabije) locaties te kiezen die bereikbaar zijn met de fiets en het openbaar vervoer.
3) Onze school kiest voor schoolreizen (GWP’s) met de bus of trein.
4) We werken aan afvalvermindering (bv. geen automaten op school, drinkfonteintjes met drinkfles van school) en bewustmaking rond plastic afval en sorteren (bv. actie leerlingenraad i.s.m. Mooimakers).
5) Bij een aantal vakken maken we plaats voor les over de klimaatverandering. Bij het vak aardrijkskunde komt dit in heel de derde graad aan bod en ook bij geschiedenis krijgen de leerlingen een les klimaatgeschiedenis. In het zesde krijgen de leerlingen wetenschappen het vak ecologie waarin ze een eigen les maken over problemen en oplossingen. Ook bij humane wetenschappen komt het thema aan bod, bv. vanuit het perspectief van sociale bewegingen.
6) Onze school nodigt klimaatwetenschappers uit. In 2019 gingen een aantal leerlingen met een les van een Scientist4Climate aan de slag om in enkele omringende basisscholen zelf les te geven. We willen verder nadenken over zulke projecten.
7) Onze school bevindt zich in een groene omgeving. We voeren een beleid dat de biodiversiteit op het domein nog verder wil laten toenemen, o.a. met advies van Natuurpunt.
8) Wij willen er via de scholengroep voor ijveren om de overheid ervan te overtuigen voor heel het GO! een volledig groene energieleverancier te nemen.
9) Onze school wil via de scholengroep er ook voor ijveren om de overheid aan te zetten tot investeringen in isolatie en warmtebesparing. Bovendien pleiten we voor de aanstelling van een expert in de scholengroep die met de nodige kennis van zaken energiedata van de scholen verzamelt en het beheer van de bestaande energiesystemen optimaliseert.
10) Onze school acht vrije meningsuiting belangrijk en wil aan leerlingen dus geen mening opdringen door van klimaatacties gezamenlijke projecten te maken. Tegelijk geven we de mogelijkheid aan leerlingen en personeel om hun mening omtrent de klimaatverandering uit te drukken in collectieve acties. De directie brengt actievoerders op de hoogte van het wettelijke kader, treedt niet sanctionerend op tegen leerlingen en verwacht van hen dat ze voldoende inspanningen doen om gemiste lessen en evaluaties in te halen. Leerkrachten die hiervoor willen staken, hebben dat recht.
Met deze actiepunten ondertekenen we als school mee een Climate Emergency Declaration. We hopen met deze actiepunten leerlingen en andere betrokkenen te inspireren om mee zorg te dragen voor ons milieu en werk te maken van een leefbaar klimaat.
Op donderdag 26 september laten we samen met andere scholen om 12.05 u. de schoolbel rinkelen om op symbolische wijze ons engagement te tonen en de actiepunten te starten.
Vriendelijke groet
Roel Gheyle, Liesbet Verlinden
Directie Atheneum Irishof
