Kennis en emancipatie
De zes uren voor de democratische school die Ovds (Oproep voor een democratische school) om de twee jaar organiseert, worden dit jaar (zaterdag 15 november 2025) opgebouwd rond het thema Kennis en emancipatie.
“Kennis is macht” is een devies dat in de loop van de geschiedenis (van de arbeidersbeweging, volksontwikkeling, onderwijs …) vaak is gehanteerd maar uiteenlopend geïnterpreteerd. Macht voor wie? Om wat te doen? Wij verkiezen te spreken over emancipatie maar de vraag blijft wat we daarbij op het oog hebben op persoonlijk en op maatschappelijk vlak.
Kennis is in onze “kennismaatschappij” nooit weggeweest maar is de jongste jaren in de onderwijswereld aan een heropleving toe. Denk maar aan de nieuwe minimumdoelen basisonderwijs en de focus op kennisrijke curricula. Maar wat we precies verstaan onder noodzakelijke schoolse kennis blijft voorwerp van debat.
We nodigen je uit om hierover op 15 november te discussiëren, samen met deskundige sprekers. Je kan kiezen tussen vier thematische werkgroepen. In de voormiddag ligt de focus op informatie (panelgesprek en conferenties deskundigen), in de namiddag op discussie en verwerking. Er is ook een plenaire afsluiting.
1. Waartoe dient de school(kennis)?
2. Welke kennis en vaardigheden doen ertoe?
3. Hoe wordt kennis het best verworven?
4. Kennis, democratie en gelijke kansen
Thema en sprekers per werkgroep
Werkgroep 1. Waartoe dient de school(kennis)?
Welke objectieve functies vervult de huidige school en welke evoluties traden er op sinds het ontstaan van het volksonderwijs in de 19de eeuw?
Waartoe zou de school moeten dienen? Wat vind je bijvoorbeeld van:
- “Socialisatie, kwalificatie, persoonsvorming” (Gert Biesta)?
- “De wereld begrijpen om hem te veranderen” (Ovds)?
- “De school is de vrije tijd en de vrije ruimte die de samenleving aan de jonge generatie geeft om die samenleving te vernieuwen. Geen reproductie maar vernieuwing. Geen socialisatie maar vorming.” (Jan Masschelein, Maarten Simons)?
- “Onderwijs is het moment waarop we besluiten of we genoeg van de wereld houden om de verantwoordelijkheid ervoor te nemen en haar bovendien te behoeden voor de ondergang die onvermijdelijk is als we niet voor vernieuwing voor wat jong en nieuw is zorgen” (Hannah Arendt)?
Wat zijn de implicaties?
Is kennis van natuurwetenschappen nodig om de wereld te begrijpen? Moet elke leerling leren wat dna, artificiële intelligentie, kwantumfysica, big bang, … inhoudt?
Is technische vorming enkel noodzakelijk voor wie later een technisch beroep zal uitoefenen?
Mag/moet de school (de leraar) aanzetten tot maatschappelijk engagement?
Met o.a.
Nico Hirtt, leraar secundair onderwijs, oprichter Ovds, co-auteur van o.a. “De school van de ongelijkheid”, “Qu’as-tu appris à l’école?”
Maarten Simons, professor Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen, voorzitter van Educatie, Cultuur en Samenleving KU Leuven, co-auteur van o.a. “Apologie van de school: een publieke zaak” en “De leerling centraal in het onderwijs? Grenzen aan de personalisering”
Werkgroep 2. Welke kennis en vaardigheden doen er toe?
Waar komt de huidige “knowledge revival”, de focus op een kennisrijk onderwijscurriculum, vandaan?
Wat zijn de kenmerken van een doordacht curriculum? Van een kennisrijk curriculum?
Wat betekenen “kennis”, “vaardigheden”, “competenties”?
Hoe verhoudt “kennis” zich tot hogere cognitieve vaardigheden of generieke competenties, zoals kritisch denken, probleemoplossend vermogen … ?
Hoeveel ruimte moet er naast kennis zijn voor motorische, manuele, technische vaardigheden, voor muzische vorming (expressie) ?
Hoe beoordeel je de nieuwe minimumdoelen (en leerplannen) voor het basisonderwijs? En de minimumdoelen van het secundair onderwijs?
Met o.a. Roger Standaert, professor em. U Gent, voormalig verantwoordelijke voor de uitwerking van de eerste generatie eindtermen, auteur van o.a. “De becijferde school”
Werkgroep 3. Hoe wordt kennis het best verworven? (over pedagogiek en didactiek)
Wat betekent “evidence-informed” onderwijs? Troeven, meerwaarde, limieten, valkuilen?
Wat zijn de grootste pedagogische/didactische flaters die ons onderwijs schade hebben berokkend?
Is expliciete (directe) instructie meestal de meest effectieve en efficiënte weg om kennis over te brengen?
Welke toeven kan een ervaringsgerichte aanpak voorleggen?
Leert men in een Freinetschool minder of meer?
Wat is het potentieel van digitalisering en artificiële intelligentie om ons onderwijs te verbeteren? Wat zijn de gevaren?
Met o.a.
Katrien Nijs, leerkracht basisschool in Brussel, co-auteur van “Freinetonderwijs. Een eigen wijze van onderwijs”
Wendy Thomas, 22 jaar onderwijzer in het Stedelijk onderwijs Antwerpen, stafmedewerkster ACOD Onderwijs, voorzitter van de werkgroep “minimumdoelen basisonderwijs” van de Vlaamse Onderwijsraad
Werkgroep 4. Kennis, democratie en gelijke kansen
Waarom bepaalt sociale afkomst (statistisch) vaak slagen of falen op school?
Kan elke leerling onderwezen worden?
Wat moet er veranderen om te komen tot een meer rechtvaardig onderwijs?
Is een sociale mix in alle scholen een must?
Hoe doorslaggevend is de thuistaal?
Kennisrijk kansrijk? Biedt een kennisrijk curriculum meer garanties op gelijke toegang tot kennis en tot gelijke kansen op school?
Welke andere kenmerken (dan kennisrijk) zou een democratisch curriculum idealiter hebben?
Met o.a.
Graziela Dekeyser (KU Leuven en U Antwerpen, voorzitter LOP-secundair onderwijs Antwerpen)
Pascal Debruyne, docent Odisee-hogeschool
Dagindeling
vanaf 9u: onthaal, infostands, koffie
10u – 10u20: brainstorming (mindmap, stellingen) per werkgroep
10u20 – 12u: panelgesprek met deskundigen
12u – 14u: plenair (Vlaamse en Franstalige deelnemers)
koud buffet (mits voorafgaandelijke inschrijving) of eigen lunchpakket.
toespraken en animatie
14u – 15u: per werkgroep
Discussie en verwerking
15u – 16u: plenair (alle Vlaamse deelnemers)
Verslagen van de vier werkgroepen
Argumenten pro en contra en stemming rond stellingen (van de 4 werkgroepen)
16u – 17u: mogelijkheid tot napraten in de bar
Locatie
Instituut St. Julien Parnasse, Sint Juliaanskerklaan 22 1160 Oudergem (Brussel)
Op 300 meter van metrostation Delta (metrolijn 5, vanuit Centraal Station Brussel richting Delbroux) en parking Delta
Toegangsprijs
15 euro
10 euro voor leden van Ovds
8 euro voor studenten
Koud buffet met dessert
Tussen 12u en 13u00 kun je aanschuiven voor een koud buffet en dessert.
Je betaalt hiervoor 12 euro (voorafgaandelijke inschrijving)
Je kan ook een lunchpakket meebrengen
Dranken ter plaatse beschikbaar
Franstalig programma
Er is ook een Franstalig programma, met 7 ateliers (workshops) in de voormiddag en 7 in de namiddag. Je kan daarvoor eventueel inschrijven via onze Franstalige website www.ecoledemocratique.org
Inschrijving
Via dit invulformulier
Voor vragen kan je ons contacteren via
