Het Instrumenteel Verrijkings Programma van Reuven Feuerstein.

Facebooktwittermail

Reuven Feuerstein werd in 1921 geboren in Roemenië. Hij werkte in Boekarest als onderwijzer en onderdirecteur in een school voor kinderen met intelligentie- en emotionele stoornissen. Als jood werd hij in 1944 opgepakt en kwam hij in een concentratiekamp terecht. Hij kon ontsnappen en kwam later na heel wat omzwervingen uiteindelijk in Israël terecht, waar hij een opdracht kreeg als onderwijzer in jongerendorpen voor overlevende kinderen uit concentratiekampen.

Gezien de situatie van deze kinderen, wilde Feuerstein hen iets meer bieden dan louter schoolse kennis. Hij wilde hen, los van schoolse vakken, leren nadenken en hun leven en lot terug in eigen handen laten nemen.

Feuerstein ontwikkelde een programma dat iedereen die moeilijkheden met leren heeft, toelaat een aantal werkmethodes en denkmiddelen te verwerven, die hem helpen met leren en inzichten in structuren. De bedoeling is de leerling zo ver te krijgen, dat hij als zelfstandig denkend wezen zoveel mogelijk profijt kan halen uit toevallige en geplande leersituaties, op school maar vooral in het dagelijks leven.

Feuerstein werkt nog steeds actief met kinderen van gelijk welke afkomst of achtergrond. Door het programma bouwen de leerlingen aan hun zelfbeeld en neemt hun zelfbewustzijn toe. Bovendien leren ze problemen te analyseren en er zelf oplossingen voor te zoeken.

Naast een aantal theoretische visies, ontwikkelde Feuerstein een uitgewerkt praktisch programma dat concreet door de leerkrachten kan gebruikt worden, en geschikt is voor leerlingen vanaf 10 jaar tot en met volwassenen. Het programma wordt met groot succes toegepast in een steeds groeiend aantal scholen en kan rekenen op veel enthousiasme van de leerkrachten die er mee werken.

Met zijn “Instrumenteel Verrijkingsprogramma” (IVP) richt Feuerstein zich op verschillende factoren binnen het leergebeuren (ruimer dan onderwijs, alle leersituaties in het dagelijks leven) : de leerkracht (of opvoeder of ouder…), de leerstof, de leerling.

De leerkracht

Feuerstein vertrekt vanuit een filosofie die gelooft in de mens en zijn mogelijkheden tot veranderen. Hij zegt dat intelligentie geen onveranderbaar gegeven is en dat iedereen kan leren, ongeacht erfelijke, sociale, culturele factoren of leeftijd, die natuurlijk wel een rol spelen maar nooit een rechtvaardiging kunnen zijn voor het “opgeven” van iemand. Leerkrachten (of opvoeders of ouders…) die in hun kinderen geloven, vervullen de eerste voorwaarde tot succes.

Hij geeft in zijn programma een aantal tips, criteria en praktijkoefeningen die de leerkracht hierin kunnen helpen en ondersteunen. Bovendien geeft hij een zeer uitgebreide training in “mediatie”: dit is een veelomvattende stijl, manier van omgaan en lesgeven waardoor je de leerling bewust maakt van zijn eigen mogelijkheden, een realistisch zelfbeeld leert ontwikkelen en leert geloven in zichzelf. Dit klinkt erg theoretisch, maar wordt getraind aan de hand van zeer praktische oefeningen.

In de workshop tijdens de “10 uren voor de democratische school” krijgt u de kans zo’n oefening in praktijk te ervaren.

De leerstof

De leerstof van het IVP is een programma, d.w.z. een geordend geheel, opgebouwd in een bepaalde volgorde met stijgende moeilijkheidsgraad. Het bestaat uit 14 instrumenten, die zich niet richten op schoolse basisvaardigheden. Via praktische ervaringen en werkbladen ontdekken de kinderen (of volwassenen of adolescenten…) een aantal werkmethodes, strategieën en denkmiddelen, die ze in veel situaties kunnen gebruiken of toepassen.

De kracht van het programma zit in het leren vanuit de praktijk, waardoor kinderen zelf inzichten ontdekken. Heel veel aandacht wordt besteed aan de brede toepasbaarheid van de ontdekte strategie: niet enkel hier en nu, maar waar in het dagelijkse leven kan dit nuttig zijn, vroeger, nu, in de toekomst, elders…
De werkbladen bevatten geen inhoudelijke leerstof, maar strategieën, oplossingsmethoden, denkvaardigheden… Het programma past dan ook perfect binnen de eindtermen “leren leren”, maar gaat veel verder.

In de workshop krijgt u de gelegenheid een “les” te volgen en kennis te maken met de werkbladen en een praktijkoefening.

De leerlingen

Het is de bedoeling de kinderen (of adolescenten of volwassenen) bewust te maken van hun mogelijkheden, inzicht te laten verwerven in hun denken en hun strategieën, denkvaardigheden te ontwikkelen. Ze leren met afwisselende materialen hun werkmethodes aanpassen, gericht waarnemen, organiseren, plannen, analyseren, vergelijken, classificeren, redeneren, hypothesen toetsen…

Zo krijgen ze meer zelfvertrouwen, inzicht in hun omgeving en de maatschappij, meer vat op hun leven. De bedoeling is dat ze minder passief leren, meer zelf in handen nemen en hun leven en omgeving bewuster bekijken en in vraag stellen.

Tijdens de workshop zal u de gelegenheid krijgen om te zien hoe u op een eenvoudige manier op korte tijd zulke inzichten kan uitlokken. Door de ganse training is het de bedoeling dat deze inzichten verinnerlijkt worden en deel gaan uitmaken van de leerhouding, een attitude worden.

Groeiend succes

Eén van de medewerkers van Feuerstein antwoordde tijdens onze opleiding op de vraag van een cursist waarom de methode niet beter gekend was en niet gesteund werd vanuit het onderwijsbeleid van de regeringen:

“ Stel je voor dat alle “kansarme” jongeren, de kinderen van arbeiders en sloppenbuurtbewoners etc, zich bewust zouden worden van het feit dat ze wel iets kunnen, dat ze mogelijkheden hebben en kunnen leren… stel je voor dat ze hun leven in eigen handen zouden nemen en vat krijgen op hun omgeving… dat zou een revolutie betekenen!!!” …

Er wordt met deze methode al jaren succesvol gewerkt voor kinderen en volwassenen die moeilijkheden hebben met leren, om welke reden dan ook, vooral dus in het buitengewoon onderwijs. Maar meer en meer leerkrachten in het gewone onderwijs hebben ook de waarde van dit programma ontdekt en vanuit de basis groeit de vraag naar erkenning en financiering van de opleiding.

Anita Sohie

Tijdens de “10 uren voor de democratische school” op zaterdag 19 november 2005 animeert Anita Sohie een workshop (van 14u tot 16u) rond de aanpak van leerproblemen volgens Feuerstein. Anita ging bij Feuerstein zelf in de leer en verzorgt sinds meerdere jaren vormingssessies voor leerkrachten. Zij is directrice van een basisschool van het buitengewoon onderwijs in Antwerpen.