Op zaterdag 27 september hebben 150 leerkrachten, directeurs, studenten, ouders, onderzoekers en verantwoordelijken van organisaties in Charleroi deelgenomen aan een studiedag, georganiseerd door het collectief “Une place pour chaque élève”.
In de voormiddag brachten 11 sprekers conferenties over de mechanismen van sociale segregatie in het onderwijs, over het belang van een sociale mix in de scholen en over een voorstel voor een nieuw inschrijvingsbeleid dat een sociale mix in alle scholen zou moeten garanderen. Dit voorstel wordt gedragen door een collectief van acht (Franstalige) organisaties: Aped-Ovds (Appel pour une école démocratique – Oproep voor een democratische school), de pedagogische verenigingen CGé, CEMEA, Education populaire -Mouvement Freinet, Ligue des droits de l’Enfant en drie onderwijsvakbonden (CGSP-Enseignement, CSC-Enseignement, SETCA-SEL). De conferenties werden bewust kort gehouden om veel tijd over te laten voor vragen en discussie met de zaal. En dat was nodig want er waren 40 tussenkomsten. De sprekers hebben hun conferentie in een meer uitgewerkte versie op YouTube geplaatst (zie www.uneplace.be)
In de namiddag werden de deelnemers verdeeld over 7 discussiegroepen. Elke discussiegroep kreeg dezelfde vragen voorgelegd: in welke mate vind je een sociale mix in alle scholen belangrijk? hoe beoordeel je het voorstel voor een nieuw inschrijvingsbeleid en welke verbeteringen stel je voor? hoe kunnen we het draagvlak vergroten voor dit voorstel, bij leerkrachten en ouders, bij het middenveld en bij politieke verantwoordelijken? De verslagen van elke werkgroep worden overgemaakt aan een jury van een tiental leden (leerkrachten, ouders, directeurs, sociale organisaties …), onder leiding van professor Jean-Pascal Van Yperseele (UCL). Deze jury discussieerde zelf ook over deze vragen en kreeg de opdracht om tot een “consensus” te komen rond de wenselijkheid, de inhoud en de haalbaarheid van het voorstel. Het oordeel van de jury wordt verwacht over enkele weken en zal o.a. op de “zes uren voor de democratische school” op 15 november in Brussel worden voorgesteld (tijdens het plenair gedeelte over de middag om 13u20 en meer uitgebreid in een Franstalige werkgroep tussen 14u en 16u).
Deze “conférence de consensus”, een studiedag die tot doel had het draagvlak voor een inschrijvingsbeleid dat in alle scholen een sociale mix garandeert te vergroten, verliep in een enthousiaste en hartelijke sfeer. Het gerenoveerd gebouw “Maçonnerie” dat door de ULB, de UMons en de Haute Ecole Condorcet wordt gebruik voor hoger onderwijs leende zich uitstekend voor de conferenties, discussiegroepen, eet- en ontmoetingsruimte. De meeste deelnemers kwamen actief tussen in de voormiddag of in de discussiegroepen. Er waren veel leerkrachten, directeurs en verantwoordelijken uit sociale organisaties maar ook een dertigtal studenten. Tijdens de middagpauze en tijdens de vriendschapsdrink vanaf 16u30 werd nog lang verder geboomd. Er was ook een beperkt aantal Vlaamse onderwijsactoren aanwezig.
“Een plaats in een goede school voor elk kind”. Een argumentatie, een voorstel en een oproep
Het voorstel dat tijdens deze studiedag (“conférence de consensus”) werd verdedigd door het collectief “Une place pour chaque élève”, bestaande uit acht Franstalige organisaties, werd aanvankelijk ontwikkeld door Ovds-Aped (Oproep voor een democratische school – Appel pour une école démocratique).
- We hebben een argumentatie ontwikkeld waarom sociale segregatie nefast is, vanuit de optiek van “samen leven”, gelijke kansen en een algemene verhoging van de onderwijskwaliteit.
- We hebben een voorstel ontwikkeld voor een andere inschrijvingsprocedure. Aan ouders met een kind dat voor het eerst naar school gaat wordt vanuit de overheid een plaats aangeboden. In een school die vlot bereikbaar (dus in een kleuter- of lagere school dichtbij de woonplaats; niet noodzakelijk de dichtstbijzijnde school) en sociaal gemengd is. De ouders kunnen de voorgestelde school aanvaarden of weigeren. In het eerste geval zijn ze zeker van een plaats. In het tweede geval kunnen ze zelf een school voorstellen of op zoek gaan naar een school van hun keuze, die zal worden toegekend indien er nog plaats is. Het voorstel omvat een tijdslijn met concrete procedures en begeleidende maatregelen maar laat nog ruimte om in een latere fase meer gedetailleerd uitgewerkt te worden als voorstel van decreet.
- Om de krachtlijnen van een ander inschrijvingsbeleid te ondersteunen werd in 2023 een oproep “Een plaats in een goede school voor elk kind” gelanceerd. Op een tweetalig colloquium in Leuven (22 april 2023) werd dit initiatief toegelicht en bediscussieerd. De oproep werd inmiddels ondertekend door ongeveer 800 personen, waaronder heel wat prominente onderwijsactoren. Het moet gezegd dat ons initiatief tot nog toe een groter succes kende aan Franstalige dan aan Vlaamse kant.
Het collectief “Une place pour chaque élève”
Sinds september 2024 is aan Franstalige kant een gezamenlijk “collectief” opgestart onder de naam “Une place pour chaque élève” (Een plaats voor elke leerling). De reeds bestaande Oproep wordt overgenomen. Het collectief begon met een website www.uneplace.be die geleidelijk zal worden gevoed met inhoudelijke teksten en nieuws over initiatieven.
De leden van het collectief zijn, behalve Aped (Ovds), vooreerst de drie grote (Franstalige) onderwijsvakbonden: CGSP-Enseignement (ACOD), CSC-Enseignement (ACV), SETCA-SEL (socialistische vakbond in het vrij onderwijs). Verder de belangrijkste pedagogische bewegingen: CGé (Changement pour l’Égalité), CEMEA (Centres d’entraînement aux Méthodes d’Éducation Active), Éducation Populaire (Freinet-pedagogie). Ook de Ligue des Droits de l’Enfant is van de partij. Het collectief kan ook rekenen op de actieve medewerking van meerdere eminente onderzoekers zoals de professoren Bernard Delvaux, Marc Demeuse, Marcel Crahay, Ghislain Magerotte.
Het eerste objectief van het collectief is de promotie van het idee om aan ouders een sociaal gemengde school voor hun kind aan te bieden. Een delegatie van het collectief is dit voorstel gaan toelichten op het kabinet van minister van Onderwijs Valérie Glatigny waar met “oprechte belangstelling” werd gereageerd. Het project is ook voorgesteld aan de parlementaire fracties van Ecolo, PS, PTB en Les Engagés, waar het een expliciete (bij de drie eerstgenoemde partijen) of een discrete steun te beurt viel. De MR-fractie is ook gecontacteerd, maar heeft nog niet gereageerd.
Consensusconferentie op 27 september
Het collectief organiseerde een “consensusconferentie” op 27 september in Charleroi.
Deskundigen brachten er in de voormiddag feiten en analyses die ons voorstel belichten en ondersteunen.
– Ongelijkheid, segregatie, de schoolmarkt: Belgische realiteit en internationale vergelijkingen, door Julien Danhier, ULB-socioloog.
– Hoe segregatie onderwijsongelijkheid voedt, door Georges Felouzis en Marcel Crahay, Universiteit van Genève.
– Werken in een getto… Getuigenissen van leerkrachten.
– Sociale mix en gelijke macht, door Bernard Delvaux, socioloog, UCL.
– Een kritische blik op het inschrijvingsbeleid, door Marc Demeuse, UMons
– Een plaats voor elke leerling: wat ons collectief voorstelt, door Nico Hirtt en Cécile Gorré, Aped-Ovds en door Moritz Lennert, CGé
– Voorwaarden voor het welslagen van sociale mix: presentaties door Nicolas Go (filosoof en hoogleraar onderwijs aan de Universiteit van Rennes 2), Marie Bocquillon (Université TELUQ, Québec), Jacques Cornet (Haute Ecole HELMO Liège), Ghislain Magerotte (UMons).
In de namiddag waren er acht discussiegroepen, waarvan één groep de jury vormt. “Is een sociale mix op school wenselijk?”, “Is het voorgestelde initiatief van die aard dat het de sociale segregatie effectief zal verminderen?” , “Onder welke voorwaarden zal een sociale mix een positieve impact hebben?”. De jury bestaande uit ouders, leerkrachten (van de verschillende niveaus en onderwijsnetten), directeurs, leerlingen, zal, mede op basis van de werkzaamheden in de 7 andere discussiegroepen , een eindverslag opstellen en een consensus proberen te vinden.
Nico Hirtt
Alle informatie over dit voorstel en het (Franstalig) collectief “Une place pour chaque élève”, alsook de videos van de conferenties (27 september 2025) vind je op www.uneplace.be
Als je geïnteresseerd bent om dit initiatief langs Vlaamse kant te ontwikkelen, vragen we je een mail te sturen naar ovds@democratischeschool.org
LEES OOK: Is een sociale mix wenselijk? Haalbaar? Weerlegging van tegenargumenten.
