Wat gevreesd werd, komt uit. De verhoging van het inschrijvingsgeld voor heel wat cursussen in het volwassenonderwijs leidt tot een sterke daling van het aantal inschrijvingen. Walentina Cools, directeur van onderwijskoepel OVSG: “Wij hebben onze vijf grote, stedelijke centra bevraagd, die toch goed zijn voor 40.000 cursisten en we zien een sterke daling van hun aantal. In één centrum zijn er maar liefst de helft minder cursisten. Er is een centrum met maar 10 procent minder, maar dat is omdat ze daar een achterpoortje in de regelgeving vonden. Tot juni konden ze nog inschrijvingen doen tegen het oude tarief. In dat centrum zal men het effect dus pas later voelen, maar over het algemeen is er een stevige daling van cursisten in de centra voor volwassenenonderwijs, ook bekend onder de afkorting CVO. Bij de vreemde talen ging de prijs maal drie en daar merk je dus ook het grootste effect. De kostprijs van een jaar Frans steeg van 360 naar 960 euro. Ook in de creatieve opleidingen, zoals mode en fotografie, zijn de gevolgen dramatisch, met tot 40 procent minder inschrijvingen. Er zijn ook opleidingen in prijs gedaald: daar merk je geen daling in het aantal inschrijvingen, of zelfs een stijging. Het gaat dan om NT2, Nederlands voor anderstaligen, maar ook opleidingen voor knelpuntberoepen. We zien daar stijgingen tot 30 procent.” (De Morgen, 30 september 2025).
In onderstaand artikel (dat verscheen in “De democratische school”, nr 103, september 2025) gaat Han Soete, leerkracht fotografie en afgevaardigde voor COC op Crescendo Mechelen, in op de achterliggende objectieven van de verhoging van de tarieven die de Vlaamse regering vanaf september 2025 doorvoert.
Er is heel wat beroering in de samenleving en bij de leerkrachten van het volwassenenonderwijs door de hervormingen die Zuhal Demir wil invoeren. In mei en juni waren er verschillende acties tegen de verhoging van het inschrijvingsgeld voor heel wat opleidingen in het volwassenenonderwijs. Zuhal Demir heeft de mensen die actie voerden, petities ondertekenden en lezersbrieven schreven, weggezet als zeurpieten. Zij laten zich echter niet in het hoekje zetten. In diverse media blijven er lezersbrieven en opinies verschijnen die zeer kritisch zijn voor de genomen maatregelen. Het personeel is weer aan het mobiliseren.
Rationaliseren van het aanbod … als stap naar privatisering
De verhoging van het inschrijvingsgeld is eigenlijk een eerste stap om het door de overheid gesubsidieerd volwassenenonderwijs te beperken tot knelpuntberoepen en alles wat met erfgoed te maken heeft. “Alles wat geen beroepsopleiding is, hoeft niet door de overheid gesubsidieerd te worden. De privésector mag dit zelf organiseren,” laat het kabinet Onderwijs op 30 mei 2025 optekenen in Het Nieuwsblad.
De aangekondigde tariefverhogingen zijn dus slechts het topje van de ijsberg. Minister Demir begint met prijsverhogingen, maar heeft een agenda die enkel gekend is door haarzelf en enkele kabinetsleden: het volledige volwassenenonderwijs privatiseren.
“Rationaliseren dus? Dat is de minister ook van plan. Haar kabinet bevestigt dat het de bedoeling is dat er binnen het jaar een plan klaar ligt om het volwassenenonderwijs grondig te hervormen. En waar nodig te knippen en samen te voegen. Lees: er gaan dus opleidingen verdwijnen. ‘In de eerste ronde pakken we de tarieven aan, in de tweede fase de opleidingen zelf’.” (Het Nieuwsblad, 30 mei 2025)
Ondertussen blijft de commotie groot over de tariefverhogingen in het volwassenenonderwijs. Ruim 350.000 werkende mensen volgen een opleiding in het volwassenenonderwijs, en een groot deel van hen moet nu plots tussen de €320 en €480 per semester betalen voor die opleiding.
Begin september is het nog niet duidelijk hoe groot de schade zal zijn, maar duidelijk is wel dat alle opleidingen die door prijsstijgingen getroffen worden, minder inschrijvingen zullen hebben en dus ook personeel zullen moeten laten gaan.
Sommige opleidingen hebben zo goed als geen inschrijvingen meer voor hun startmodules, wat betekent dat ze binnen enkele jaren gewoon zullen doodbloeden.
Demir schrapte ook alle kortingen die tot voor kort werden toegekend aan mensen die op invaliditeit stonden, bijvoorbeeld. Dat betekent dat het nog eens de alleenstaande moeders, de dakwerkers met een kapotte rug, de poetsvrouwen met auto-immuunziekten door langdurig werken met poetsproducten, … zijn die het zwaarst getroffen worden. Voor hen zijn bedragen van €480 tot €640 per schooljaar onoverkomelijk. Ik heb zelf drie cursisten die in dat geval zijn en die het niet kunnen betalen.
Volwassenenonderwijs moet ruimer zijn dan opleidingen knelpuntberoep
Demir probeert die prijsstijging demagogisch te verantwoorden door het te hebben over opleidingen zoals “theesommelier, bierkennis, bloemschikken of tuinieren”. In werkelijkheid gaat het vooral over opleidingen zoals Frans, Engels, fotografie, mode; koken. . De lijst van opleidingen die als hobbycursus worden weggezet, lijkt op het eerste gezicht arbitrair. Want waarom zijn steenkapper en toeristisch gids wél beroepsopleidingen en fotografie of zakelijk Engels niet? De ene beroepsopleiding leidt naar een knelpuntberoep, de andere heeft met erfgoed te maken – voor Vlaams-nationalisten een prioriteit – terwijl een vreemde taal leren of fotografie in de ogen van het Vlaams-nationalistische neoliberale beleid beter kunnen worden uitbesteed aan de privé of het middenveld.
Volwassenenonderwijs is normaal gesproken meer dan enkel mensen een beroepsopleiding geven. Het gaat ook over empowerment: mensen vaardigheden aanleren waardoor ze sterker in het leven staan. Soms gaat het gewoon ook over mensen uit hun isolement halen. Maar zo ziet deze regering dat dus niet.
Grote weerstand
Het positieve is dat de leerkrachten van het volwassenenonderwijs zeer alert reageerden. Er werden twee petities gelanceerd tegen de hervormingen. Eind juni had de petitie van de onderwijsvakbonden ongeveer 15.000 handtekeningen, de andere petitie – die iets eerder was gelanceerd – 25.000.
Deze hoge cijfers tonen aan dat er een groot potentieel is voor actie. Dit had de minister duidelijk niet zien aankomen. Op de interprofessionele vakbondsbetoging op 25 juni – waarvoor de onderwijsvakbonden omwille van de examenperiode geen stakingsaanzegging hadden ingediend – was er een sterke delegatie uit de CVO’s aanwezig. Op 27 juni organiseerden de onderwijsvakbonden een actie met overhandiging van petities aan het ministerie van Onderwijs. De opkomst overtrof de verwachtingen van de vakbonden. Alleen al van Crescendo-CVO waren we met ruim 50 op die actie aan het kabinet Onderwijs.
De toekomst van NT2
Wij hadden op Crescendo met onze vakbondsdelegatie (ACOD en COC samen) ook de leerkrachten die niet meteen getroffen worden, gemobiliseerd, met name de leerkrachten van NT2, het onderwijs voor anderstaligen en nieuwkomers. We vonden het belangrijk dat de collega’s van NT2 preventief werden gewaarschuwd voor mogelijke hervormingen, die nu reeds uitlekken in interviews met het kabinet-Demir in de media. Er zijn binnen N-VA stemmen die NT2 willen afschaffen, anderen willen het verhuizen van Onderwijs naar het Departement dat bevoegd is voor vluchtelingen en nieuwkomers. Officieel wil N-VA het Nederlandse model invoeren: als nieuwkomers Nederlands willen leren, kunnen ze ofwel naar een dure privéschool, of anders moeten ze maar bij het middenveld terecht; die “Gutmenschen” kunnen dan gratis praatcafés en dergelijke organiseren.
Het is nog niet duidelijk in welke vorm deze plannen op tafel zullen komen te liggen, maar we mobiliseren alvast voor een herwaardering van het volwassenenonderwijs.
Er zijn trouwens in de media en in het middenveld steeds meer stemmen die vinden dat de minister de genomen maatregelen best kan intrekken, omdat ze hun besparingsdoel voorbijschieten en vooral een hele laag mensen weghouden van het volwassenenonderwijs en het hele concept van levenslang leren.
Han Soete
